Σχεδιασμός νέου ωρολόγιου προγράμματος: αυτοσκοπός ή ... ;

Δόθηκαν πρόσφατα από τους συνεργάτες του Υπουργού Παιδείας δύο προτάσεις για ένα νέο ωρολόγιο πρόγραμμα στη Μέση Εκπαίδευση. Η μία, με χειρόγραφη σημείωση, φέρεται ως πρόταση του επικεφαλής του Γραφείου των Αναλυτικών Προγραμμάτων, κ. Τσιάκαλου. Η άλλη, πάλι χειρόγραφα, αποδίδεται στο Γραφείο Αναλυτικών Προγραμμάτων. Δηλαδή αυτού του οποίου προϊσταται ο κ. Τσιάκαλος. Άξιον απορίας είναι ότι από το ίδιο γραφείο κυκλοφορούν δύο προτάσεις διαφορετικής φιλοσοφίας ως προς τις προσφερόμενες δέσμες μαθημάτων, ενώ μάλιστα σε καμία από τις δύο δε φαίνεται η επίσημη θέση του Υπουργείου Παιδείας.
Τυπωμένες σε λευκό χαρτί (και όχι σε επίσημο επιστολόχαρτο της Δημοκρατίας), χωρίς βεβαίως το λογότυπο του Υπουργείου Παιδείας, ανυπόγραφες. Άρα ανεπίσημες, όπως τόσες άλλες ‘προτάσεις’ που κυκλοφόρησαν τα τελευταία δύο χρόνια από το Υπουργείο Παιδείας, για τις οποίες η Προϊστάμενη Αρχή δεν ανέλαβε επίσημα την ευθύνη. Είναι να διερωτάται κανείς για τη σκοπιμότητα και αυτής της ενέργειας. Ευθυνοφοβία; Ανίχνευση εδάφους με στόχο τη διερεύνηση των προθέσεων των κοινωνικών εταίρων της Εκπαίδευσης (και ιδιαίτερα των πολιτικών κομμάτων) και τη μέτρηση των αντιδράσεων; Κίνηση εντυπωσιασμού; (Το Υπουργείο διατείνεται ότι καταθέτει προτάσεις – τρίτων –  για τη Μεταρρύθμιση, οι οποίες αποσύρονται στη συνέχεια λόγω αντιδράσεων, και άρα αίρονται οι δικές του ευθύνες;) Μέχρι πότε θα συνεχιστεί αυτή η τακτική, άραγε; Θα ήταν υπερβολή να υποθέσει κανείς ότι πρόκειται για «κρυφτούλι» με την ανάληψη ευθυνών για την κατάντια του Ενιαίου Λυκείου, αλλά και για τη σωρεία των προβλημάτων στη Δημοτική και στη Γυμνασιακή Δημόσια Εκπαίδευση, για τα οποία – εάν ερωτούνταν και εάν εισακούονταν – οι εκπαιδευτικοί που υπηρετούν στα δημόσια σχολεία θα μπορούσαν να εκφράσουν τεκμηριωμένα θέσεις και εισηγήσεις; (Στο μεταξύ, η εύκολη λύση βρίσκεται στο να «πυροβολούνται» συλλήβδην ή μεμονωμένα οι εκπαιδευτικοί για όποια προβλήματα βλέπουν το φως της δημοσιότητας και παράλληλα να αναλώνεται ο δημόσιος διάλογος για την εκπαίδευση ανάμεσα στον Υπουργό και τους... «αντιπάλους του» σε άκομψους χαρακτηρισμούς εκατέρωθεν που απλώς υποβιβάζουν το επίπεδο της συζήτησης για τα ουσιώδη ζητήματα της δημόσιας παιδείας.)

Διερωτώμαι κατά πόσον οι φερόμενες ως προτάσεις του επικεφαλής της Μεταρρύθμισης που όρισε ο νυν Υπουργός Παιδείας, θα προκαλέσουν την αντίδραση εκείνων που στο παρελθόν απέρριψαν όσες προτάσεις για βελτίωση του προγράμματος του Ενιαίου Λυκείου (στη λογική της ομαδοποίησης των μαθημάτων σε δέσμες) κατατέθηκαν στα Συμβούλια Δημοτικής και Μέσης από προηγούμενους Υπουργούς. Υπενθυμίζω ότι η εκάστοτε αιτιολογία της απόρριψης στηριζόταν αφενός στο επιχειρήματα ότι οι δέσμες θα στερούσαν από τους μαθητές το δικαίωμα ελεύθερης επιλογής και αφετέρου στην επίμονη επαναφορά της περιβόητης «πρότασης Ερωτοκρίτου», η οποία προνοούσε την ενοποίηση Μέσης Τεχνικής και Μέσης Γενικής Εκπαίδευσης και την τροποποίηση του ωραρίου του σχολείου. Αξιοπερίεργο είναι ότι από τις πρόσφατα κατατεθείσες προτάσεις απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά στην εν λόγω ενοποίηση, ενώ το μόνο σημείο στο οποίο συμφωνούν με την πρόταση Ερωτοκρίτου είναι στα οκτώ 40λεπτα μαθήματα την ημέρα. Δηλαδή, σε ένα από τα σημεία που χαρακτηρίστηκε ως η αιχμή του δόρατος εκείνης της πρότασης.

Το γιατί είναι προφανές. Η εμπειρία της εφαρμογής των οκτώ 40λεπτων δύο μέρες την εβδομάδα στα Γυμνάσια, έδειξε ότι το πρόγραμμα αυτό είναι αντιπαιδαγωγικό, εξοντωτικό για μαθητές και εκπαιδευτικούς, δυσλειτουργικό, αναποτελεσματικό, και στην ουσία οδηγεί σε απώλεια πολύτιμου διδακτικού χρόνου: Τα 45΄του μαθήματος γίνονται 40΄, άρα δίνεται κατά 5΄λιγότερος χρόνος σε κάθε μάθημα, ενώ ο χρόνος που εξοικονομείται αναλώνεται σε 8^η διδακτική περίοδο, η οποία, για ευνόητους λόγους, δεν προσφέρεται για μάθηση. Αναρωτιέμαι με βάση ποια πορίσματα έρευνας οι δύο πρόσφατες προτάσεις στηρίζονται στην αύξηση των περιόδων διδασκαλίας σε Γυμνάσιο και Λύκειο (η μία προνοεί 37 και η άλλη 40 περιόδους των 40 λεπτών την εβδομάδα) και σύμφωνα με ποια δεδομένα (σίγουρα όχι με αυτά της σχολικής πραγματικότητας) σχεδιάζεται πίσω απο γραφεία η κατανομή του διδακτικού χρόνου στο σχολείο, με τρόπο που να αντιτίθεται στο ίδιο το πνεύμα των προτεινόμενων αναλυτικών προγραμμάτων «για ένα ανθρώπινο και δημοκρατικό σχολείο». Προφανώς η δήθεν αύξηση των ωρών θα ικανοποιήσει συνδικαλιστικά αιτημάτων των διάφορων συνδέσμων των εκπαιδευτικών, εις βάρος όμως της ίδιας της εκπαίδευσης. Όσοι έχουν έστω και την ελάχιστη εμπειρία από σχολική πράξη γνωρίζουν αναμφίβολα πόσες δυσκολίες πρακτικές εμπεριέχει ένα τέτοιο εγχείρημα, αλλά, κυρίως, αντιλαμβάνονται πόσο αντιπαιδαγωγικό είναι. Αναρωτιέμαι, ακόμη, κατά πόσον έχει υπολογιστεί το επιπλέον κόστος για το κράτος, από τη μεγάλη αύξηση των ωρών διδασκαλίας και την απαιτούμενη εργοδότηση μεγάλου αριθμού νέων εκπαιδευτικών. Και μάλιστα σε μια περίοδο περικοπών από τη δημόσια εκπαίδευση, που είχε ως αποτέλεσμα τη μη εργοδότηση πολλών έκτακτων εκπαιδευτικών. Εκτός και αν το Υπουργείο Παιδείας προτίθεται να αυξήσει τις ώρες διδασκαλίες των υφιστάμενων εκπαιδευτικών, με αριθμητικές αλχημείες - αντιπαιδαγωγικές βεβαίως και αναποτελεσματικές - οι οποίες θα αποφασιστούν από ανθρώπους των γραφείων και όχι της έδρας (του τύπου 24πΧ45΄/40 = 27 διδακτικές περίοδοι).

Αναρωτιέμαι, τέλος, αν οι προτάσεις που κυκλοφόρησαν έλαβαν υπόψη το υφιστάμενο ή σχεδιάστηκαν μαζί με ένα νέο πλαίσιο πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, ώστε να αποκλείεται το ενδεχόμενο κάποια πακέτα μαθημάτων να μην οδηγούν σε δυνατότητα διεκδίκησης θέσης στο Πανεπιστήμιο. Ευελπιστώ ότι θα απαντήσει κάποιος αρμόδιος υπεύθυνα για αυτό το σημείο, για να μην πειραματιζόμαστε πάλι με το μέλλον των μαθητών μας, σχεδιάζοντας προγράμματα ανεξάρτητα από τις Παγκύπριες Εξετάσεις.

Κλείνοντας, θέτω στους αρμοδίους το ερώτημα κατά πόσον έχει παραπεμφθεί στις ελληνικές καλένδες η επέκταση του ολοήμερου σχολείου, μέσα από το οποίο θα μπορούσε να προσφερθεί ένα πραγματικά ευέλικτο πρόγραμμα σπουδών, που να συμπεριλάβει και τα προγράμματα στήριξης και ενίσχυσης, και την περιβαλλοντική εκπαίδευση και την αγωγή υγείας και πολιτότητας, καθώς και όσα άλλα προϋποθέτει ένα «ανθρώπινο και δημοκρατικό σχολείο ίσων ευκαιριών για όλους». Εάν η απάντηση στο ερώτημά μου είναι όχι, και, μάλιστα, εάν συνοδεύεται από την υπόσχεση της εφαρμογής του ολοήμερου στο κοντινό μέλλον (γιατί προφανώς προς το παρόν δεν υπάρχουν αρκετοί πόροι για να προσφερθεί τώρα), είναι νομίζω εύλογο να διερωτάται κανείς για το εξής: Γιατί τόση βιασύνη να προσφερθεί εδώ και τώρα ένα νέο ωρολόγιο με στρίμωγμα των μαθημάτων σε περισσότερες ώρες διδασκαλίας, το οποίο φυσικά – εάν εφαρμοστεί – θα παραμείνει για αρκετά χρόνια. Επειδή, τόσο σημαντικές αλλαγές, όπως αυτές που προνοούν τα δύο σχέδια που κυκλοφόρησαν, δε σχεδιάζονται για να εφαρμοστούν μόνο για 1 ή 2 χρόνια. Συνεπώς, το ολοήμερο θα περιμένει ακόμη πολύ, παρόλες τις συχνές υποσχέσεις και εξαγγελίες. Εκτός και εάν ο σχεδιασμός του νέου ωρολόγιου προγράμματος ήταν απλώς αυτοσκοπός με στόχο τον εντυπωσιασμό.

Παρ’όλα αυτά, ας μου επιτραπεί να σχολιάσω στη συνέχεια το περιεχόμενο των δύο προτάσεων.