Διαμαρτυρία για τη στέρηση του δικαιώματος για κριτική στην εξουσία, εν έτει 1898

Αναγνωρίσατε και εν Κύπρω, ως αναγνωρίζετε εν τη ιδιαιτέρα Πατρίδι σας, ότι και σεις, ως άνθρωποι, δεν είσθε άμοιροι ανθρωπίνων ελλείψεων και ότι δεν έχετε συνεπώς το προνόμιον του Αλαθήτου. Επιτρέψατε να σας ψέγωμεν όπου είσθε ψεκτοί και να επαινώμεν τας επαινετάς πράξεις σας, και τότε, αλλά μόνο τότε, θα είπωμεν ότι πράγματι ζώμεν υπό εξόχως φιλελευθέραν και πεπολιτισμένην Κυβέρνησιν.

Ιωάννη Β. Κηπιάδη, Νόμοι δίδυμοι. Απόσπασμα κρίσεων επί του Κυπριακού Ποινικού Κώδικα, "Νέο Έθνος", Κύπρος 1898

Μελετώντας Κύπριους συγγραφείς του ΙΘ αιώνα, εντόπισα και μοιράζομαι μαζί σας ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον κείμενο του Ιωάννη Β. Κηπιάδη, δημοσιευμένο στις 14 Μαρτίου του 1898 στην εφημερίδα "Νέο Έθνος". Το κείμενο επιγράφεται «Νόμοι δίδυμοι. Απόσπασμα κρίσεων επί του Κυπριακού Ποινικού Κώδικα» και αναφέρεται στην απόπειρα των Άγγλων να στερήσουν από τους Κυπρίους το δικαίωμα άσκησης κριτικής στην αγγλική εξουσία, με την επιβολή νέου Ποινικού Κώδικα, και συγκεκριμένα με το 8ο κεφάλαιο του άρθρου 308, το οποίο ορίζει τα εξής:

«Οστις δήποτε διά λόγων εκπεφρασμένων ή απαγγελθησομένων ή δι’ ορατών παραστάσεων ή άλλων πώς, διεγείρει ή πειράται να διεγείρη αισθήματα δυσαρεσκείας κατά της καθιστώσης διοικήσεως εν Κύπρω τιμωρείται διά φυλακίσεως μέχρι 3 ετών.

Το σχολιάζειν κυβερνητικά διαβήματα και το επικρίνειν ταύτα δια τρόπου νομοταγούς υποστηρίζοντος τα καθεστώτα κατά παρανόμων επιβουλών, αποκρούσεων ή ανατρεπουσών την εξουσίαν, δεν αποτελεί έγκλημα κατά το πνεύμα του άρθρου τούτου.» 

(Το παράθεμα και οι πληροφορίες από την έκδοση Ιωάννης Β. Κηπιάδης, Λογοτέχνης και Δημοσιογράφος, επιμέλεια Α. Σοφοκλέους, εκδόσεις Intercollege, Λευκωσία 2000)  

Σχολιάζοντας, λοιπόν, εμπεριστατωμένα το άρθρο 308 του Ποινικού Κώδικα (το οποίο και συγκρίνει με ένα ανάλογο του Ινδικού Κώδικα, που επίσης επέβαλαν οι Άγγλοι στην αγγλοκρατούμενη Ινδία), ο Κηπιάδης ασκεί κριτική στην απόπειρα για φίμωση και ποδηγέτηση του κυπριακού λαού, και προς τούτο αναφέρεται στις σχετικές με την ελεύθερη έκφραση διακηρύξεις της γαλλικής επανάστασης και το Γαλλικό κώδικα, υπενθυμίζει τη Magna Charta και τη διακηρυγμένη στάση της Αγγλίας απέναντι στη δουλεία και κλείνει καλώντας την αγγλική κυβέρνηση να αναγνωρίσει το δικαίωμα στους Κυπρίους να εκφράζονται ελεύθερα και να ασκούν κριτική στην αγγλική εξουσία, η οποία - όπως τους καλεί να παραδεκτούν - δεν είναι αλάθητη. Κλείνει, μάλιστα, το κείμενό του, χαριτολογώντας, σε ένα είδος υποσημείωσης, όπου γράφει τα εξής: 

Ευτύχημα, ότι ο νέος Κυπριακός Ποινικός Κώδιξ είνε εισέτι εις εμβρυογενή κατάστασιν, άλλως αν ηδρούτο, αν ήτο ήδη κεκυρωμένος, αλλοίμονον εις εμέ, τον τολμήσαντα να γράψω τ' ανωτέρω!

Έτσι, λοιπόν, για χάρη της ιστορίας και προς τιμήν κάποιου που τόλμησε να ασκήσει δημόσια κριτική στην αγγλική εξουσία, προς προβληματισμό για τη στάση της εκάστοτε εξουσίας απέναντι στη διαφορετική άποψη, αλλά και για το θάρρος που χρειάζεται να επιδεικνύουμε εμείς οι άλλοι (κάποιοι το αποκαλούν 'θράσος') , παραθέτω πιο κάτω μερικά αποσπάσματα από το κείμενο. Ο  φέρελπης αλλά ατυχής νέος απεβίωσε λίγο μετλα τη δημοσίευση του άρθρου του, κι έτσι δεν είναι γνωστό κατά πόσο οι φόβοι του επαληθεύτηκαν, ούτε έαν υπήρξε αντίδραση εκ μέρους των κρατούντων απέναντι στην αρθρογραφία του. 

Οι όποιες συγκρίσεις με σύγχρονα γεγονότα δικές σας, καθώς και οι όποιοι συνειρμοί για στάσεις σημερινών πολιτικών και άλλων προσώπων και για δεδηλωμένες απόψεις κάποιων "περί αναγκαιότητας ελέγχου των blogs". Επαφίεται βεβαίως στην κρίση του καθενός η τηρουμένων των αναλογιών σύνδεση των παρακάτω με συγκεκριμένα συμβάντα που αφορούν ενέργειες φίμωσης πνευματικών ανθρώπων ανά την υφήλιο, διώξεις εργαζομένων εξαιτίας αρθρογραφίας τους, απόπειρες εκφοβισμού υφισταμένων - κατά καιρούς, εδώ και αλλού - με στόχο τη μη έκφραση διαφορετικών απόψεων από αυτές των ανωτέρων τους.

Αυτό που προέχει, βεβαίως, είναι η ευθυκρισία μας και άρα η ικανότητά μας αφενός να συλλαμβάνουμε τις διαστάσεις των ενεργειών οποιασδήποτε ισχυρής εξουσίας εις βάρος κοινωνικών συνόλων που βρίσκονται υπό τον έλεγχό της και αφετέρου να κατανοούμε εις βάθος τις όποιες αντιδράσεις ανθρώπων που βιώνουν την έννοια της εσωτερικής ελευθερίας απέναντι σε προκλητικές ενέργειες υπέρβασης εξουσίας εκ μέρους των εκάστοτε κρατούντων.

Ας επιστρέψουμε όμως, στο τολμηρό για τα δεδομένα της εποχής του άρθρο του Κηπιάδη: 

Υπενθυμίζω ότι βρισκόμαστε ιστορικά στα πρώτα χρόνια της αγγλοκρατίας, προτού ακόμη η Κύπρος ανακηρυχθεί αποικία του στέμματος, και ότι οι Κύπριοι τρέφουν ακόμη ελπίδες ότι η κατάσταση θα είναι προσωρινή, ότι πρόκειται για μια μεταβατική περίοδο αγγλικής κυριαρχίας, και ότι οι Άγγλοι θα παραχωρήσουν σε εύλογο χρονικό διάστημα την Κύπρο στην Ελλάδα. Αυτό προς αποφυγή παρεξηγήσεων για την απόδοση από τον Κηπιάδη του χαρακτηρισμού "φιλελεύθεροι" στους Άγγλους και για την όλη στάση του  απέναντί τους. Αξίζει, νομίζω, να παρατηρήσει κανείς - μεταξύ άλλων - και το "πολιτισμένο" κλίμα εκφοβισμού που δημιουργούν οι υπερδυνάμεις προκειμένου να επιβάλουν την κυριαρχία τους, το πώς αντιλαμβάνεται ο εντεταλμένος νομοθέτης την έννοι του νομοταγούς πολίτη, αλλά και τη λεπτή ειρωνεία που υποβόσκει πίσω από τα κατ' επίφασην (;) κολακευτικά σχόλια του συγγραφέα του κειμένου για τους Άγγλους.

(Νοείται ότι διατηρώ την ορθογραφία του κειμένου - δυστυχώς, όμως - σε μονοτονικό.)

Γράφει, λοιπόν, ο Κηπιάδης, εν έτει 1898:

 

Είνε, λοιπόν, δίκαιον να τεθή φίμωτρον εις το στόμα του ατυχούς Κυπρίου, να στερηθή του πολυτιμοτέρου των προνομίων του, της ελευθερίας του λόγου, όπερ μετά πολυστενάκτους αγώνας, αναγνωρισθέν εν Αγγλία, επαγίωσε γνώμην, ης δευτέρα αδύνατον να υπάρξη ότι το Βρεττανικόν είνε το κατ’ εξοχήν φιλελεύθερον και όντως πεπολιτισμένον των επί γης εθνών;

Μήπως υπάρχει Άγγλος, και άκρω δακτύλω αψάμενος της στοιχειώδους παιδεύσεως, όστις ν’ αγνοή τα μεγάλην εποχήν σημήνοντα εν τη Αγγλική Ιστορία, το right of petition και τη Magna Charta; Εάν σήμερον επιζητείται η καταπάτησις της ελευθερίας του λόγου, αύριον, πιθανόν, ν’ ακολουθήση και η άρνησις του δικαιώματος του αναφέρεσθαι και παν ό,τι καθιστά τους Άγγλους περιβλέπτους και θαυμαστούς.

[...]

Δέον να νοηθή, ότι εν Κύπρω δεν επιζητούμεν απλώς την ελευθερίαν και τινά δικαιώματα των Άγγλων, αλλ’ εν γένει τα δικαιώματα του ανθρώπου.

Εν των πρωτίστων δικαιωμάτων του ανθρώπου είνε και το δικαίωμα του ανακοινούν τας ιδίας αυτού σκέψεις προς τους ομοίους αυτού. Ο Θεός, επί τω σκοπώ τούτω, έδωκε τον λόγον εις τον άνθρωπον. Τα δικαιώματα όμως του ανθρώπου μεταδίδονται ου μόνον διά του λόγου, αλλά και διά του Τύπου, ο οποίος τοσούτον από της εφευρέσεως αυτού προήγαγε την πνευματικήν των ανθρώπων προς αλλήλους επικοινωνίαν, ώστε κατέστη αληθής δύναμις.

Μετά το μέγα ιστορικόν γεγονός της Γαλλικής Επαναστάσεως, και την ζύμωσιν νέας κοινωνίας επί των υγιεστέρων αρχών, εξησφαλίσθη παντί ανθρώπω, διαμένοντι εν Γαλλία, δια του συντάγματος του 1791, ως φυσικόν και πολιτικόν δικαίωμα, η εξουσία του εκδηλούν, είτε προφορικώς, είτε εγγράφως, είτε διά του τύπου, και δημοσιεύειν ακωλύτως τα διανοήματα αυτού.

[...]

Εάν εφηρμόζετο εν Λονδίνω διάταξις ομοία της του άρθρου 308, όλαι αι κορυφαί των γραμμάτων, επιστημών και της πολιτικής θα εφιλοξενούντο τώρα εντός δεσμωτηρίων και θα ετρέφοντο δημοσία δαπάνη. Ευτυχώς, τούτο δεν έγεινεν ούτε είνε δυνατόν να γείνη εν Αγγλία, τη κοιτίδι της ελευθερίας και του πολιτισμού.

[...]

Άφετε, σεπτοί άρχοντες, κατά μέρος την επιβολήν νόμων καταπνιγόντων τα δίκαια πεπολιτισμένου λαού και δότε ημίν σοφούς νόμους εκ των ιδικών σας εν Αγγλία.

Προσπαθήσατε να μας χειραφετήσητε επί πλέον, να μας καταστήσητε πάντας ελευθέρους, ως προσήκει ημίν τοις πεπολιτισμένοις Κυπρίους και μη θελήσετε να μας αποκτηνώσητε, να μας υπαγάγητε εις την τάξιν των δούλων σεις, οίτινες δια της ευεργετικής σας δράσεως κατηργήσατε την σωματεμπορίαν και δι’ ενός βασιλικού διατάγματος καθιστάτε ελευθέρους λαούς γεννηθέντας και διαβιώσαντας εν αφορήτω δουλεία.

Αναγνωρίσατε και εν Κύπρω, ως αναγνωρίζετε εν τη ιδιαιτέρα Πατρίδι σας, ότι και σεις, ως άνθρωποι, δεν είσθε άμοιροι ανθρωπίνων ελλείψεων και ότι δεν έχετε συνεπώς το προνόμιον του Αλαθήτου. Επιτρέψατε να σας ψέγωμεν όπου είσθε ψεκτοί και να επαινώμεν τας επαινετάς πράξεις σας, και τότε, αλλά μόνο τότε, θα είπωμεν ότι πράγματι ζώμεν υπό εξόχως φιλελευθέραν και πεπολιτισμένην Κυβέρνησιν.

Αυτό το τελευταίο, ιδιαίτερα αφιερωμένο σε μερικούς πολιτικούς των ημερών μας, δε χρειάζεται, νομίζω, να πούμε σε ποιους...