Αποχαιρετισμός

... στον παπά μου - 40 μέρες σήμερα από εκείνη την Παρασκευή που μας έφυγε - τα λόγια που τον συνόδευσαν την ώρα του αποχαιρετισμού μας, μικρή προσφορά στην προσωπικότητά του...

Αγαπημένε μου παπά,

Δύσκολα βγαίνουν οι λέξεις, πνιγμένες στα συναισθήματα και στις σκέψεις όσων ζήσαμε μαζί σου, αλλά και όσων θα ήθελα να σου πω μα δεν πρόλαβα τις τελευταίες ώρες που μας έφευγες, τις ώρες της έσχατης αγωνίας και του αφόρητου πόνου, τις ώρες που μας αποχαιρετούσες με το βλέμμα σου, γλυκό και πονεμένο, σοφό και γεμάτο αγάπη για όλους μας. Σε έβλεπα αλλά δε στο έλεγα ότι καταλάβαινα πως προσπαθούσες να κρατήσεις μέσα σου την εικόνα μας, για να την πάρεις μαζί σου στην αιωνιότητα. Ήξερες πως έφευγες, μα δεν μας το είπες, για να μας προφυλάξεις από το φόβο του τέλους, για να μην πονέσουμε που σε χάναμε, να μην καταλάβουμε πόσο εσύ πονούσες που μας άφηνες. Ήθελα παπά μου να σου πω πόσο περήφανη ήμουν και είμαι για σένα, πόσο περήφανη ένιωθα πάντα που είμαι κόρη σου, γιατί ήσουν ένας σπουδαίος άντρας, ένας σπουδαίος πατέρας, για όλα τα παιδιά σου, ένας σπάνιος λεβέντης για όσους είχαν την τύχη να σε γνωρίσουν πραγματικά και να μοιραστούν μαζί σου το πάθος σου για τη ζωή. Ήθελα να σου πω πόσο θα μας λείψει η παρουσία σου, έστω κι αν μέσα μου ευχόμουν τις τελευταίες μέρες να λυτρωθείς από τον πόνο της αρρώστιας που στράγγιζε τη ζωή σου, εσένα που ποτέ δεν παραπονέθηκες για πόνο, που ποτέ δε λύγισες μπροστά σε όποια δυσκολία κι αν συναντούσες, γιατί θεωρούσες πάντοτε τα προβλήματα της ζωής ως πρόκληση, γιατί αντιμετώπιζες τα εμπόδια ως δοκιμασίες και τα αδιέξοδα ως σταθμούς για αναθεώρηση πορείας και ανάκαμψη. Δεν μας συνήθισες στην παραίτηση, δεν ανεχόσουν την παθητική παραίτηση, γι αυτό και ξεπέρασες τις προβλέψεις των γιατρών, νίκησες για μήνες το θάνατο, και μέχρι την τελευταία ώρα της ζωής σου δεν παραιτήθηκες, μέχρι που οι δυνάμεις του σώματός σου εξαντλήθηκαν. Σε θαύμαζα πάντα για τούτη τη στάση ζωής σου, να ελπίζεις μέσα στην έσχατη δυστυχία, να αγωνίζεσαι μέσα στα πιο αντίξοα δεδομένα, να επιμένεις εκεί που οι άλλοι εγκατέλειπαν.

Ξεκίνησες τη ζωή σου φτωχός, ορφανός από τα πέντε σου χρόνια, μα ικανός να χτίσεις μόνος σου ένα προσωπικό κι επαγγελματικό οικοδόμημα σπάνιο, χάρη στο μυαλό, την τόλμη, το πείσμα και την αγωνιστικότητά σου. Ήσουν ευγνώμονας που σε μεγάλωσαν τ’ αδέλφια σου και σε βοήθησαν - μόνος εσύ ανάμεσα στους πέντε - να τελειώσεις το Λύκειο εκείνα τα δύσκολα χρόνια της φτώχειας και της κοινωνικής δυστυχίας. Ήσουν ο νεαρότερος, κι όμως σύντομα έγινες ο προστάτης της αγαπημένης σου μάνας και ο αρχηγός όλης της οικογένειας, ανταποδίδοντας με πράξεις αγάπης τη φροντίδα που δέχτηκες.

Κατάφερες μέσα στην ανέχεια εκείνων των δύσκολων καιρών να φοιτήσεις μέχρι τέλους στο Εμπορικό Λύκειο Λεμεσού, γιατί ήσουν ως πρώτος σε όλα, ο καλύτερος μαθητής, κι έτσι μπόρεσες να σπουδάσεις με υποτροφία του Δημαρχείου και να αποφοιτήσεις ως ο άριστος των αρίστων. Σε ξεχώρισε για τις επιδόσεις σου ο ίδιος ο Πλουτής Σέρβας, ο οποίος φρόντισε να μην εγκαταλείψεις το σχολείο λόγω διδάκτρων, γιατί αντιλήφθηκε τι ξεχωριστό μυαλό, πόσες σπάνιες αρετές και πόσο ισχυρή προσωπικότητα διέθετες. Το εξαιρετικό για εκείνα τα χρόνια απολυτήριο, όμως, δεν ήταν αρκετό για να ανοίξει εύκολα τις πύλες της επαγγελματικής αποκατάστασης. Δεν ανήκες στα τζάκια της εποχής, και το γνώριζες καλά... Δεν τα έβαλες όμως κάτω. Αγωνίστηκες με τιμιότητα, με τόλμη και μοναδική εργατικότητα, με εντιμότητα και αρχές, κι έγινες σε λίγα χρόνια ένας από τους πιο καταξιωμένους επιχειρηματίες, με επαγγελματικές δραστηριότητες που στην πορεία απλώθηκαν και έξω από τα σύνορα της Κύπρου. Πρωτοπόρος, τολμηρός και ρηξικέλευθος, άνοιξες δρόμους επαγγελματικούς που ωφέλεσαν όχι μόνο την οικονομία του τόπου μας γενικά, αλλά συγκεκριμένα και στην πράξη εκατοντάδες οικογένειες και χιλιάδες συνανθρώπους μας. Ξεκίνησες ως απλός πωλητής ραπτομηχανών γυρνώντας τα χωριά, με τη φιλοσοφία πως όλες οι γυναίκες έπρεπε να έχουν τη δυνατότητα να ράβουν στο σπίτι τους για να αντέξουν τη φτώχεια. Παράλληλα, δούλευες ως εθελοντής με ανιδιοτελή μόχθο μαζί με τους πρώτους οραματιστές του Συνεργατισμού, για να στηθεί το Συνεργατικό Ταμιευτήριο της Λεμεσού, για να στηριχθούν όλες οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και οι οικογένειες των βιοπαλαιστών. Η φιλοσοφία σου, για δυνατότητες αξιοπρεπούς ζωής σε όλους τους συνανθρώπους σου, χαρακτήρισε όλη την επαγγελματική σου πορεία. Με το δικό σου τρόπο, αθόρυβα και ταπεινά, βοήθησες μαζί με τις χιλιάδες ανώνυμων Κυπρίων στον εθνικό αγώνα του τόπου μας. Συνέχισες ως ελεύθερος επαγγελματίας στο χώρο του εμπορίου, για να κτίσεις σιγά-σιγά ένα όνομα που όλοι γνώριζαν ως συνώνυμο του επιχειρηματικού δαιμονίου, της τιμιότητας και της πρωτοπορίας στο χώρο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Κέρδισες ως αυτοδημιούργητος επαγγελματίας την εκτίμηση, γιατί όλοι αναγνώριζαν πως ήσουν έντιμος, τρομακτικά έξυπνος, αξιόπιστος και σοβαρός. Τα τραγικά γεγονότα του 74, παρ' όλες τις σοβαρές απώλειες και για τις δικές σου δραστηριότητες, δεν σε έκαμψαν. Βρήκες τον τρόπο να αναδιπλωθείς επαγγελματικά, και χωρίς καμία κρατική στήριξη, αλλά με πρωτοπόρο πνεύμα, τόλμη, τιμιότητα, επιμονή και εργατικότητα, να ανοίξεις νέους δρόμους στον επιχειρηματικό κόσμο της Κύπρου. Δημιούργησες αγορές για κυπριακά προϊόντα εκτός Κύπρου, σε μια εποχή που το εξαγωγικό εμπόριο ήταν εξαιρετικά δύσκολο και περιορισμένο. Ήσουν ο πρώτος Κύπριος επιχειρηματίας που έστησε κυπριακό περίπτερο στις εκθέσεις της Λειψίας και άλλων ευρωπαϊκών πόλεων, με δικές σου πρωτοβουλίες και ενέργειες. Άνοιξες δρόμους για να θρέψουν συχνά άλλοι τους καρπούς των μόχθων και της εφευρετικότητάς σου.  Όσοι γνωρίζουν το παρελθόν σου θυμούνται πως ήσουν ο πρώτος που σκέφτηκε, εισήγαγε και εγκατέστησε στην Κύπρο θερμοκήπια, που ανακάλυψε πώς μπορούν να καλλιεργούνται και να εξάγονται από την Κύπρο μικρά φυτά προς τις ευρωπαϊκές αγορές. Ταυτόχρονα στράφηκες στο χώρο της προηγμένης τεχνολογίας. Για χρόνια το όνομα Ονησίφορος Δημητριάδης και η εταιρία σου (η medicare) ταυτίστηκαν με τα ιατρικά μηχανήματα που εξόπλισαν τον ιατρικό κόσμο της Κύπρου. Πρωτοπόρος πάντοτε, διάνοιξες νέους δρόμους συνεργασίας στο χώρο της υγείας, με γνώμονα των ενεργειών σου τη συνεχή πρόοδο της τεχνο-επιστήμης. Πιστεύοντας στην αξία της πρόληψης, δημιούργησες τα πρώτα κέντρα πρόληψης με αξονικό τομογράφο και πυρηνική ιατρική στον τόπο μας, και κατάφερες τις πρώτες συνεργασίες με ιδιώτες γιατρούς, με το κράτος και με ιατρικά κέντρα του Ισραήλ για αποστολή ασθενών, σώζοντας με αυτές σου τις δράσεις χιλιάδες συνανθρώπους μας. Θα θυμάμαι πάντοτε με περηφάνεια για σένα την έκφραση ευγνωμοσύνης εκ μέρους ανθρώπων που σώθηκαν χάρη στις δικές σου ενέργειες, έστω κι αν ούτε η πολιτεία ούτε κανένας επίσημος φορέας δεν τίμησε την προσφορά σου. Η επιλογή σου να δραστηριοποιηθείς επαγγελματικά στο χώρο της υγείας δεν ήταν τυχαία, ούτε άσχετη με το ενδιαφέρον σου να προσφέρεις στους άλλους. Γιατί, η έγνοια σου δεν ήταν ποτέ μόνο πώς εσύ θα προοδεύσεις οικονομικά, αλλά πώς θα προοδεύσεις με τίμια μέσα και προσφέροντας. Εξάλλου, σε όλα σου τα επαγγελματικά βήματα υπήρχε το γνήσιο ενδιαφέρον σου για τους συνεργάτες και στη συνέχεια τους υπαλλήλους σου, για τις οικογένειές τους που θεωρούσες ότι έπρεπε να βοηθήσεις με κάθε μέσο. Θυμάμαι πως ακόμη και σε περιόδους δύσκολες, ουδέποτε απέλυσες υπάλληλο, για να μην αφήσεις οικογένειες στο δρόμο. Ήσουν πάντοτε αρωγός όσων σε χρειάζονταν. Μέσα σου υπήρχε πάντα εκείνη η ίδια φλόγα που παρακινούσε τον εθελοντή, μαζί με το πείσμα της επιτυχίας του παιδιού που έπρεπε να αγωνιστεί σκληρά κι έντιμα για το καθετί, γιατί τίποτα στη ζωή δεν του είχε χαριστεί. Ένας αγώνας που σε οδήγησε σε σημαντικές επιτυχίες, που σου επέτρεψε για χρόνια να μεγαλουργήσεις, αλλά και να βιώσεις δυστυχώς την πίκρα από τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης που έπληξε τον τόπο μας. Αφοσιωμένος στις δικές σου επαγγελματικές αρχές πάλευες τον τελευταίο καιρό με άνισα μέσα και σε αντίξοες συνθήκες, χωρίς όμως, να τα βάλεις κάτω, παρά τα προβλήματα υγείας που σε εξασθένιζαν.

Για όλα αυτά και για άλλα τόσα, εμείς, τα πέντε παιδιά σου, πάντοτε σε θαυμάζαμε, σε είχαμε και θα σε έχουμε ως πρότυπο. Σε θαυμάζαμε για το πάθος που είχες για τη ζωή, ένα πάθος που εκφραζόταν σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής σου, επαγγελματικής και προσωπικής. Σε θαυμάζαμε όχι μόνο για όσα κατάφερες, αλλά για την επιμονή σου για όσα ακόμη ήθελες να καταφέρεις, μέχρι τις τελευταίες σου ώρες. Ήσουν και θα είσαι για μας όπως και για όλους τους φίλους και συγγενείς το πρότυπο του αγωνιστή και πρωτοπόρου, του αυτοδημιούργητου που πετυχαίνει μόνο χάρη στις δικές του δυνάμεις και στη δική του ισχυρή προσωπικότητα, του αιώνιου νέου και λάτρη της ζωής. Μάς έμαθες να πιστεύουμε στον εαυτό μας, γιατί πάντα εμπιστευόσουν τις δυνάμεις και τις ικανότητές μας. Μάς έμαθες να τολμούμε και να δοκιμάζουμε το καινούριο. Να αξιοποιούμε στο έπακρο τις δυνατότητές μας. Μάς έμαθες να αγωνιζόμαστε στοχεύοντας στο καλύτερο, να μην εγκαταλείπουμε τον αγώνα μποστά σε οποιαδήποτε δυσκολία. Μας μετέδωσες την αγάπη για τη μόρφωση και μας έδειξες πώς να απολαμβάνουμε τους καρπούς των τίμιων μόχθων μας, κι έτσι ευτύχισες να δεις και τα πέντε σου παιδιά να μορφώνονται, να ξεχωρίζουν και να καταξιώνονται κοινωνικά χάρη στους κόπους τους. Μας έμαθες όχι μόνο να απολαμβάνουμε, αλλά και να μοιραζόμαστε τη χαρά της ζωής σε κάθε στιγμή της. Μας δίδαξες πώς να είμαστε τίμιοι, εργατικοί, δίκαιοι, ευσυνείδητοι, αφοσιωμένοι σε αρχές και σε αξίες ζωής, στις αρχές του σωστού επαγγελματισμού και της υγιούς κοινωνικής καταξίωσης.

Σ’ευχαριστούμε, γιατί μας εμφύσισες μαζί με την αγάπη για τη ζωή, και την αγωνιστικότητα σε όλες μας τις πράξεις. Σ’ευχαριστούμε γιατί μάς έδωσες τις ευκαιρίες να αντιληφθούμε από παιδιά τις αλήθειες της ζωής, ανοίγοντας με εμπειρίες μοναδικές τους ορίζοντες των δυνατοτήτων μας, σ’ευχαριστούμε γιατί μας έμαθες να στηριζόμαστε στις δικές μας δυνάμεις, και μας βοήθησες να διακρίνουμε την αλήθεια από το ψέμα, την ειλικρίνεια από την υποκρισία, το κίβδηλο από το γνήσιο. Κι αν μας πλήγωσες κάποτε, σε συγχωρέσαμε, γιατί ξέραμε πως μας αγαπούσες, γιατί μας βοήθησες να είμαστε γενναιόδωροι με τους άλλους, γιατί μας έμαθες να αποδεχόμαστε και να συγχωρούμε τις ανθρώπινες αδυναμίες και τα λάθη, γιατί μας έδειξες το δρόμο για να γίνουμε δυνατοί, για να αντιμετωπίζουμε την αδικία και τις δυσκολίες με αξιοπρέπεια και γενναιότητα, για να παραμένουμε ανθρώπινοι και σοφοί ακόμη και μέσα στον δικό μας αφόρητο πόνο.

Αγαπημένε μου παπά, συγχώρα με αν άφησα κάποιες σελίδες της τόσο γεμάτης και πλούσιας σε εμπειρίες ζωή σου. Ξέρω πως ό,τι άλλο κι αν αφήνεις πίσω σου, το μεγάλο καμάρι σου ήταν πάντοτε τα παιδιά σου και τα εγγόνια σου. Τα παιδιά σου της πρώτης και της δεύτερης γενιάς, όπως μας έλεγες. Μας καμάρωνες πάντα εμάς τους πρώτους τρεις, τον Πανίκο, τον Κρίστη κι εμένα, τα παιδιά σου από τη μητέρα μου που στάθηκε επάξια δίπλα σου στα πρώτα σου βήματα. Σ’ευχαριστώ όχι μόνο γιατί την αγάπησες βαθειά στα χρόνια της νιότης σου, αλλά και γιατί συνέχισες να την εκτιμάς όπως πράγματι της αξίζει, να τη σέβεσαι, να τη νοιάζεσαι και να την αγαπάς με το δικό σου τρόπο μέχρι τις τελευταίες σου ώρες. Την ευχαριστώ, γιατί μας βοήθησε να σου συμπαρασταθούμε. Την ευχαριστώ γιατί είναι σήμερα δίπλα μας, να μας στηρίζει σε αυτή τη δύσκολη ώρα που σε αποχαιρετούμε.

Καμάρωνες το ίδιο και για τα παιδιά σου από την Έλλη, τον Αντώνη και τον Πάρη, τα μικρά μας αδέλφια, της νέας σου οικογένειας που αγάπησες με πάθος στην ωριμότητά σου, χωρίς ποτέ όμως να μας εγκαταλείψεις. Την ευχαριστώ γιατί μας έδωσε τα αδέλφια μας. Την ευχαριστώ εκ μέρους όλων μας, γιατί στάθηκε άξια σύζυγος και συνεργάτης δίπλα σου τόσα χρόνια και γιατί σε φρόντισε με τόση αγάπη μέχρι το τέλος.

Ευχαριστώ από καρδιάς και όλους όσοι στάθηκαν δίπλα μας τις δύσκολες αυτές μέρες, ιδιαίτερα τους ανθρώπους του ΠΑΣΥΚΑΦ, καθώς και τους γιατρούς και το προσωπικό του Ογκολογικού θαλάμου του Νοσοκομείου Λεμεσού για την τόσο ανθρώπινη αντιμετώπιση απέναντί σου κι απέναντί μας.

Παπά μου, γαληνεύει η ψυχή μου από τον πόνο της απώλειάς σου μόνο όταν σκέφτομαι τις χαρές που προλάβαμε να σου δώσουμε όλοι μας. Μα άλλο τόσο με πονά, γιατί ξέρω πόσο πικράθηκες τους τελευταίους μήνες από όσα άδικα βασάνισαν την οικογένειά μας. Ξέρω πόσο σε εξουθένωσε ο πόλεμος που βιώσαμε ως οικογένεια, γιατί κρατήσαμε τις αρχές με τις οποίες μας μεγάλωσες. Ξέρω όμως και πόσο καμάρωνες για τη στάση μας και για την εκτίμηση όσων στάθηκαν δίπλα μας. Αξιώθηκες να μας μορφώσεις όλους γιατί ήθελες να πάρουμε τα καλύτερα επιστημονικά εφόδια για τη ζωή μας, έφυγες όμως με την πίκρα πως τα νεαρότερα παιδιά σου δεν πρόλαβαν ακόμη να αποκατασταθούν επαγγελματικά μέσα στη δίνη της εποχής μας. Έφυγες με αγωνία για όσα μας περιμένουν παρακάτω, χωρίς να μπορείς να μας προστατεύσεις. Έφυγες όμως και με πολλή αγάπη από όλους μας, ήσυχος γιατί είδες την οικογένειά σου τόσο αγαπημένη. Έφυγες γαληνεμένος γιατί ήμασταν όλοι μαζί, δίπλα σου μέχρι το τέλος.

Σου υπόσχομαι πως η αγάπη που ενώνει τα παιδιά και όλη την οικογένειά σου θα παραμείνει βαθειά και ουσιαστική. Σου υπόσχομαι πως θα σταθούμε ο ένας δίπλα στον άλλο μέχρι να σβήσει ό,τι σε πίκρανε. Σου υπόσχομαι πως θα συνεχίσουμε να σε κάνουμε περήφανο, όπως περήφανοι θα είμαστε πάντα όλοι μας για σένα.

Τις τελευταίες μέρες μάς ευχαριστούσες συνεχώς όλους για όσα σου προσφέραμε. Σου ξαναλέω την απάντηση του Πάρη. Εμείς σ’ευχαριστούμε που μας έκανες να έχουμε ο ένας τον άλλο.

Καλό σου ταξίδι παπά μου. Θα είσαι πάντα στη σκέψη και στην καρδιά μας. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που θα σε σκεπάσει.