Το πιο κάτω κείμενο ξεκίνησε να γράφεται πριν από κανένα μήνα, μετά από μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με μια φίλη νηπιαγωγό σε μια υπέροχη γυναικοπαρέα - όπως αυτές που απευλευθερώνουν τις θηλυκές δυνάμες της σκέψης.
Ανάρτησα τότε την πρώτη μορφή του υπό τον τίτλο: "Επιστήμονες" από τα έξι ή παιδιά που χαίρονται το παιχνίδι;
Η επαφή μου με το έργο της Περσεφόνης Παπαδοπούλου, της λαμπρής αυτής γυναίκας παιδαγωγού που τάραξε τα λιμνάζοντα νερά στην Κύπρο με τη δύναμη μιας γυναικείας συντροφιάς (τις "Εστιάδες"), του έδωσε φως από το παρελθόν και την ιστορία της "εν Κύπρω Εκπαιδεύσεως".
Το Υπουργείο Παιδείας και ο πολιτικός προϊστάμενος με τις δηλώσεις του "φρόντισαν" να μου δώσουν τη συνέχεια του κειμένου. Το κείμενο ολόκληρο - όπως ακολουθεί - δημοσιεύεται (εκτός απροόπτου) αύριο Κυριακή στον Πολίτη.
Ελπίζω να εμπλουτίσετε με σχόλια το - κατά τον Υπουργό - "βαθύ κράτος" των Εκπαιδευτικών, για να "φωτίσουμε" μαζί αυτά που συνιστούν συμπεριφορές που θυμίζουν "βαθύ κράτος" στον τόπο μας. Γιατί, εξάλλου, ως γνωστό, ο όρος παραπέμπει σε συγκεκριμένες συμπεριφορές και πολιτικές θέσεις στην Τουρκία, με τις οποίες ατυχώς παραλληλίστηκε η στάση των εκπαιδευτικών.
Εκπαιδευτικό Υπόμνημα του 1930 για τα (σημερινά) «παρ’ημίν εκπαιδευτικά» και το... «βαθύ κράτος»
Κουβέντιαζα τις προάλλες με μια φίλη νηπιαγωγό για την πίεση που αισθάνεται για να λειτουργήσει στα μέτρα που τη θέλει το σύστημα: φυλλάδια, ύλη, πρόγραμμα, άγχος να καλυφθεί η ύλη. Ναι, άγχος να καλυφθεί η ύλη!!! Πού; στην Προδημοτική.
Και θυμήθηκα με νοσταλγία τη χαρά και τη ξεγνοιασιά του νηπιαγωγείου που έζησα πριν τόσα χρόνια, αλλά και ότι τα παιδιά, τότε, μαθαίναμε και «ρουφούσαμε», γιατί η δασκάλα μάς ξυπνούσε τη λαχτάρα και τροφοδοτούσε την αγάπη για τη γνώση, γι αυτό μαθαίναμε χωρίς να συνειδητοποιούμε πώς μαθαίναμε. Ήταν μια διαδικασία φυσιολογική, όπου η γνώση αποκτιόταν μέσα από τα παραμύθια και το παιχνίδι, μέσα από γέλιο και κίνηση, τραγούδια, χορό, αναπαραστάσεις ζωής και θεατράκια, σχέδια και κουβεντούλες, όπου η γνώση συνταυτιζόταν με τη ζεστή αγκαλιά και την αγάπη της δασκάλας, άνοιγε τις πύλες της ψυχής μας μαζί με τα γλυκά της λόγια, με τη μυρωδιά του πρωϊνού που ερχόταν από την κουζίνα και γαργαλούσε τις αισθήσεις μας, με τα χρώματα και τις μυρωδιές του κήπου, με την τρυφερότητα της δεύτερης μας «μανούλας», που επέτρεπε το σταδιακό απογαλακτισμό και την ομαλή μετάβαση στη ζηλευτή ομάδα των μαθητών !
Τώρα - μαθαίνω - πως καλή νηπιαγωγός θεωρείται από κάποιους αυτή που θα δώσει πολλά φυλλάδια, που θα καλύψει όλη την ύλη του Υπουργείου, που θα μάθει στα παιδιά νωρίς την αλφαβήτα, που θα διδάξει... που θα προλάβει... που θα... !!! Και βεβαίως αυτή που ξέρει «να κρατά την τάξη της».
Γι’ αυτό και η φίλη μου, αυτό το χαρούμενο και γεμάτο ενέργεια και φαντασία κορίτσι, που από τα παιδικά της χρόνια αναπνέει για να δημιουργεί, ανησυχεί. Ανησυχεί γιατί κάποιοι ανησυχούν και την αγχώνουν ότι μπορεί να μην προλάβει την ύλη της φέτος, γιατί εκείνη δε θέλει να προλάβει τα 200 φυλλάδια που οι «καλές δασκάλες» προλαβαίνουν, αλλά θέλει να αφήσει τα παιδιά της να πετάξουν χαρούμενα προς τη γνώση, με ρυθμούς παιδικούς και με όνειρα. Θλίβεται και θυμώνει με τον εαυτό της, γιατί σκοτώνει μέσα της το παιδί και τον παιδαγωγό μαζί κάθε φορά που περνά η μέρα και αντιλαμβάνεται πως δεν έχει τραγουδήσει και δεν έχει χορέψει και δεν έχει γελάσει με τα παιδιά της τάξης της, «για να καλύψει την ύλη». Αγανακτά γιατί κάποιοι «πιο επιστήμονες» την καλούν να αφήσει έξω από την τάξη της την ελεύθερη δημιουργία και την παιδικότητα, στο όνομα της «γνώσης» που πρέπει να αποκτήσουν τα παιδιά προτού πάνε στο δημοτικό.
Αναγνωρίζω ότι δεν έχω μελετήσει επισταμένα αυτά που προβλέπει το αναλυτικό πρόγραμμα της προδημοτικής εκπαίδευσης. Γνωρίζω, όμως, πως κανένα αναλυτικό δε φτιάχνει τον εκπαιδευτικό - παιδαγωγό. (Ούτε όμως η έφεση χωρίς επιμόρφωση αρκεί.) Γνωρίζω ακόμη πως στο Λύκειο, όπου διδάσκω ως Φιλόλογος, οι περισσότεροι μαθητές φτάνουν με ελάχιστες γνώσεις, κουρασμένοι με το σχολείο, και χωρίς όρεξη για μάθηση. Διαπιστώνω με απογοήτευση πως η λογοτεχνία έχει ταυτιστεί στη συνείδησή τους με το μάθημα κι όχι με την τέχνη του λόγου. Διαπιστώνω, ωστόσο, επίσης, ότι συγκινούνται και ταράζονται, όταν αφήσουν τη λογοτεχνία να μιλήσει στην ψυχή τους. Κι αυτό συμβαίνει συχνά. Γι’ αυτό και φαντάζομαι πως δε χρειάζεται να ξέρει κανείς το αναλυτικό της Προδημοτικής, για να καταλάβει ότι τα παιδιά των 5-6 χρόνων δε θα χάσουν το μέλλον τους αν δεν «μάθουν» την αλφαβήτα κι αν συμπληρώσουν λιγότερες ασκήσεις στα φυλλάδια. Μπορεί όμως να χάσουν την αγάπη και τη λαχτάρα για τη γνώση. Κι αυτό, ναι, θα καθορίσει το μέλλον τους σε σχέση με τη στάση τους απέναντι στη γνώση, και όχι μόνο.
Απευθυνόμενη, λοιπόν, προς τη φίλη νηπιαγωγό - αν μου επιτρέπεται να δανειστώ το ύφος του μεγάλου παιδαγωγού Ευάγγελου Παπανούτσου - θα της έλεγα τα εξής: «Μην τους αφήσεις να πνίξουν μέσα σου την αληθινή δασκάλα: αυτήν που ζητούν τα παιδιά. Γιατί αυτά που εσύ - ως αληθινή παιδαγωγός - προσφέρεις με το δικό σου τρόπο, δε θα τα οδηγήσουν στις στεγνές γνώσεις, αλλά στη λαχτάρα για γνώση και στην αποδοχή του εαυτού τους και του άλλου. Κι έτσι αρχίζει να θεραπεύεται - κατά τον Κακριδή – σιγά-σιγά η ψυχή τους και να διαμορφώνεται ο ελεύθερος άνθρωπος.»
Κι επειδή, πολλά έχουν ακουστεί στις μέρες μας περί καινοτόμων προσεγγίσεων στα αναλυτικά και νέων μεθόδων διδασκαλίας, ωσάν να μην είχαν ξανά συζητηθεί, σας παραπέμπω σε μια σπουδαία Κύπρια Παιδαγωγό, την Αρσακειάδα Περσεφόνη Παπαδοπούλου, Καθηγήτρια Παιδαγωγικών και Φιλοσοφίας, με λαμπρές σπουδές στη Σορβόννη (Παιδαγωγικά, Φιλολογία και Κοινωνιολογία) και γόνιμη υπηρεσία στην Εκπαίδευση (όχι μόνο στην Κύπρο), η οποία περιέλαβε στο πολυσέλιδο «Εκπαιδευτικό Υπόμνημα» που απέστειλε στη Σχολική Εφορεία των Εκπαιδευτηρίων Λευκωσίας το 1930 τα εξής:
Τα Νηπιαγωγεία εν Κύπρω: Όχι κατάργησιν αλλά βελτίωσιν
[...] Αι παρ’ημίν Νηπιαγωγοί, των οποίων τινές άρισται, πολλαί δε φιλοπρόοδοι, πρέπει ν’αγωνισθώσι διά την βελτίωσιν οργανισμού εκπαιδευτικού, ο οποίος μεγάλας παρέχει και δύναται να παράσχη υπηρεσίας εις τα παιδιά των λαϊκών τάξεων. Και τοιουτοτρόπως αντί να πληθύνωνται οι «καταλύται», θα πληθύνωνται οι υποστηρικταί των Νηπιαγωγείων, των φαιδρών δηλ. κέντρων, όπου το παιδί θα ευρίσκη τον σύντροφον του παιγνιδιού και της χαράς, τας ώρας της φαιδρότητος, του τραγουδιού και της διαμονής εις το ύπαιθρον και συγχρόνως δύο έτη αβιάστου, ανοδύνου και φυσικής εξελίξεως, που θα ετοιμάσουν την αφύπνισιν του παιδικού μυαλού με μέσα τερπνά, ευχάριστα και ψυχογόνα.
Αυτό το «ψυχογόνα» είναι που επιχειρούν να περιγράψουν θεωρητικά οι εισηγητές της Μεταρρύθμισης των αναλυτικών προγραμμάτων για όλο το φάσμα της υποχρεωτικής δημόσιας εκπαίδευσης. Δε θα διαφωνούσα πως η θεωρία τους εμπεριέχει αυτά που θα συμβάλουν στη «φυσική εξέλιξη» και στην «αφύπνισιν του μυαλού», με «διδακτικά μέσα και μεθόδους [εις όλας τας βαθμίδας της Εκπαιδεύσεως] που τείνωσιν εις την ανάπτυξιν της αυτενεργείας». Αντιθέτως. Έστω κι αν μπορεί κανείς να εντοπίσει κενά και ελλείψεις σε ένα φιλόδοξο – με την καλή έννοια – θεωρητικό πλαίσιο της Μεταρρύθμισης. Αυτά που προκαλούν, όμως, έντονη ανησυχία είναι η όποια δυσλειτουργία στις διαδικασίες (π.χ. η πρόσφατη αναστάτωση με τα αναλυτικά των μαθηματικών), η πιθανή ανακολουθία στη μετάβαση από τη θεωρία στην πράξη (π.χ. αναλυτικά – ωρολόγιο), το ενδεχόμενο αντιφάσεων ανάμεσα στη στοχοθεσία και τις συγκεκριμένες εισηγήσεις (π.χ. σχέδιο αξιολόγησης), η εμφανής αδυναμία στο συντονισμό και τον προγραμματισμό (π.χ. αδιόριστοι συμβασιούχοι), οι αστόχαστες (;) ενέργειες (π.χ. κατάργηση των γαλλικών), η «οικονομίστικη» ιεράρχηση των προτεραιοτήτων (π.χ. ελλιπής και αποσπασματική επιμόρφωση) και, ακόμη, το ερώτημα: πού βρίσκεται η διάθεση για αναστοχασμό και για αυτοαξιολόγηση (μήπως σε αφοριστικές δηλώσεις τύπου «βαθύ κράτος των εκπαιδευτικών»;) και η πρόθεση για ουσιαστική συνέναιση (και όχι επιβεβλημένη συμφωνία);
Προς απάντηση του (ρητορικού, άραγε;) ερωτήματος, παραθέτω το συμπέρασμα του υπομνήματος της πραγματικά πρωτοπόρου Παιδαγωγού Περσεφόνης Παπαδοπούλου:
Όστις είναι διαρκώς ευχαριστημένος, είναι προωρισμένος να παραμείνη στάσιμος. Εάν επιθυμώμεν να επιτύχωμεν την πρόοδόν μας, πρέπει να αντιμετωπίσωμεν θαρραλέως τας ελλείψεις μας και μίαν μετά την άλλην να αίρωμεν αυτάς. Ούτω δι’ ενός αγώνος εντατικού πέριξ του εκπαιδευτικού ζητήματος της Νήσου δυνάμεθα να καταβάλωμεν την γενικήν αδιαφορίαν, να δημιουργήσωμεν εν θερμουργόν ενδιαφέρον, να πραγματοποιήσωμεν σοβαρά κέρδη διά το Σχολείον, όπερ παραμένει πάντοτε η ψυχή και τροφοδότις καρδία της Προόδου, και να επιδιώξωμεν σχολικά ιδανικά ασφαλεστέρας και ταχυτέρας εξελίξεως.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Όλα τα σχόλια που αφορούν τα θέματα που αναρτώνται είναι ευπρόσδεκτα, εφόσον παραμένουν σε πλαίσιο σεβασμού και νομιμότητας. Ευπρόσδεκτες είναι όλες οι απόψεις, οι διαφωνίες, ο αντίλογος και η κριτική απέναντι στα γραφόμενα. Δεν επιτρέπονται σχόλια που περιέχουν στοιχεία λιβέλλου, ρατσιστικά, υβριστικά ή προσβλητικά για οποιονδήποτε και για οποιοδήποτε στοιχείο του οικοσυστήματος. Ο συγγραφέας αυτού του ιστολογίου διατηρεί το δικαίωμα να διαγράψει οποιοδήποτε σχόλιο δε σέβεται την πιο πάνω αρχή.